Co to jest system bankowy i z czego się składa – system bankowy w Polsce

Czym zatem jest system bankowy? Z jakich ogniw się składa? Jak przebiegała ewolucja systemu bankowego w Polsce? Odpowiedź na te i inne pytania znajdziesz w poniższym tekście. Zapraszamy do lektury!

Kilka słów o historii polskiej bankowości

Historia polskiej bankowości sięga początków XIX wieku. Już w 1828 roku, a więc w okresie, kiedy Polska pozostawała pod zaborami, powstał Bank Polski. Działał on wówczas jako bank centralny Królestwa Kongresowego. Około 1870 roku powstał również Bank Handlowy. Jest on uznawany za pierwszy w pełni polski bank. 

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku utworzono Polską Krajową Kasę Pożyczkową. Odpowiadała ona przede wszystkim za emisję pieniądza. Można zatem powiedzieć, że zapisała się ona w historii banków w Polsce, jako namiastka pierwszego banku centralnego suwerennej RP.

Po zakończeniu II Wojny Światowej, w 1945 roku powstał Narodowy Bank Polski. Został on utworzony z połączenia Banku Polskiego oraz kilku mniejszych instytucji funkcjonujących w okresie przedwojennym. Z uwagi na specyfikę ówczesnych czasów, wszystkie działające wówczas instytucje pozostawały pod kontrolą państwa. Do 1986 roku na rynku polskim funkcjonowały zaledwie cztery banki. Należały do nich:

• Narodowy Bank Polski;
• Bank Handlowy S.A.;
• Pekao S.A.;
• Bank Gospodarki Żywnościowej.

Każda z tych instytucji specjalizowała się w określonym obszarze działalności. Wykluczało to zatem wszelką konkurencję pomiędzy bankami. Warto podkreślić, że Narodowy Bank Polski był wówczas nie tylko bankiem centralnym, ale także największym bankiem komercyjnym w kraju. W latach 1986-1988 powstały jeszcze dwa inne banki: PKO BP oraz BRE. 

Historia banków w Polsce nabrała tempa wraz z przemianami ustrojowymi z 1989 roku. Wprowadzono wówczas szereg aktów prawnych. Jednym z nich była Ustawa Prawo Bankowe. Na jej podstawie banki w Polsce stały się niezależnymi instytucjami finansowymi, dążącymi do osiągania zysku. Powstało wówczas wiele nowych instytucji (w 1993 roku było ich już ponad 80). Narodowy Bank Polski został zaś pozbawiony charakteru komercyjnego i zachował wyłącznie kompetencje banku centralnego państwa.

Niestety, historia banków w Polsce to nie tylko dobre momenty. Tak duża ilość instytucji powstałych po 1989 roku doprowadziła do poważnego kryzysu w sektorze bankowym. W latach 1993-1994 upadło kilka dużych banków komercyjnych i spora część banków spółdzielczych. Narodowy Bank Polski zdecydował się wówczas na nieco bardziej radykalne podejście do kwestii udzielania licencji bankowych. Dzięki temu udało się ustabilizować system bankowy, który już od 1994 roku nie wykazywał niepokojących tendencji.

Czym jest system bankowy i jak funkcjonuje obecnie?

Wiem już, jak mniej więcej rozwijała się historia banków w Polsce. Na podstawie przedstawionych informacji można zatem pokusić się o skonstruowanie definicji systemu bankowego.

Mówiąc najprościej, system bankowy jest to ogół instytucji bankowych, powiązanych ze sobą i otoczeniem na podstawie regulacji prawnych. Nie w każdym przypadku będzie można jednak mówić o systemie bankowym. Niezbędna do tego celu jest rozbudowana struktura instytucjonalna. Dlatego też o systemie bankowym możemy mówić wówczas, gdy w strukturze instytucjonalnej występują:

• bank centralny;
• komercyjne;
• inwestycyjne;
• i banki uniwersalne.

Podstawa Prawna polskiego sektora bankowego

Działalność systemu bankowego w Polsce regulują obecnie dwa podstawowe akty prawne. Należą do nich:

• ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku – Prawo bankowe;
• ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku – o Narodowym Banku Polskim.

Istotna jest również ustawa z dnia 7 grudnia 2000 r., która reguluje funkcjonowanie banków spółdzielczych.

Struktura systemu bankowego w Polsce

Instytucje wchodzące w skład polskiego sektora bankowego można podzielić na trzy podstawowe grupy. Wśród nich wyróżniamy:

• instytucje stabilizujące;
• tworzące rynek;
• i instytucje pomocnicze.

Do instytucji stabilizujących należą Narodowy Bank Polski i Komisja Nadzoru Finansowego. Tworzą one swego rodzaju serce systemu bankowego w Polsce. Narodowy Bank Polski pełni funkcję banku centralnego państwa. Jest zatem jedynym emitentem znaków pieniężnych oraz bankiem państwa. Pełni także funkcję banku banków. Z kolei Komisja Nadzoru Finansowego czuwa nad poprawnym funkcjonowaniem sektora bankowego, jako organ nadzorujący banki.

Instytucje tworzące rynek w polskim sektorze bankowym to zaś ogół banków funkcjonujących w kraju. System bankowy w Polsce składa się obecnie głównie z banków komercyjnych oraz spółdzielczych.

Obok banków w systemie bankowym funkcjonują również inne podmioty. Są one powołane do wypełniania określonych zadań wobec banków. Mają za zadanie także zapewniać bezpieczeństwo klientom. Określane są one jako instytucje pomocnicze lub wspierające system bankowy. Należą do nich:

• Związek Banków Polskich;
• Krajowa Izba Rozliczeniowa;
• Biuro Informacji Kredytowej;
• Bankowy Fundusz Gwarancyjny.

Fintech we współczesnym systemie bankowym

Omawiając współczesny system bankowy nie sposób nie wspomnieć o fintech. Co to takiego?

Najprościej fintech można określić jako cyfrowe rozwiązania dla produktów finansowych. Polski sektor bankowy to lokalny lider w zakresie rozwiązań fintech. Wszyscy doskonale znamy choćby naszego rodzimego BLIK-a. Usługa ta pozwala na dokonywanie szybkich płatności oraz przelewów na numer telefonu. Z polskich rozwiązań fintech korzystamy także w przypadku dokonywania szybkich płatności. Należą do nich usługi oferowane przez Blue Media, czy też Przelewy24. Ta druga znana jest przede wszystkim jako pierwsza usługa, która umożliwiła płatność za zakupy na portalu Aliexpress.

Choć Polska posiada wiele własnych, świetnych rozwiązań fintech, na co dzień korzystamy także z zagranicznych usług cyfrowych. Należą do nich przede wszystkim Revolut, Twisto, czy też systemy płatności od Google, czy Apple.

Jak zatem widzimy fintech jest coraz bardziej powszechny. Obecnie ciężko wyobrazić sobie funkcjonowanie systemu bankowego bez tych cyfrowych rozwiązań. Przyszłość zapewne przyniesie jeszcze bardziej wygodne i przyjazne użytkownikowi cyfrowe usługi w zakresie obsługi płatności i kont bankowych.

Funkcje systemu bankowego w Polsce

Wśród podstawowych funkcji polskiego sektora bankowego wyróżnia się funkcję emisyjną oraz regulacyjną. Za realizację obu odpowiada Narodowy Bank Polski. Funkcja emisyjna polega na dostarczaniu pieniądza do gospodarki. Funkcja regulacyjna sprowadza się zaś do kontrolowania jego ilości w obiegu.

Z kolei banki komercyjne i spółdzielcze, odpowiadają za realizację następujących funkcji:

• depozytowo-kredytowa – polega na zamianie środków pozyskanych przez banki z depozytów, na kredyty i pożyczki;
• rozliczeniowa – czyli transfer środków pieniężnych pomiędzy nadawcą a odbiorcą;
• alokacyjna – polega na transferowaniu środków finansowych od mniej do bardziej wydajnych gałęzi gospodarki;
• stymulacyjna – przekazane przez bank środki wpływają na rozwój lokalnej przedsiębiorczości.

Ponadto instytucje pomocnicze realizują funkcję finansowo-doradczą. Polega ona na pomocy klientom i ochronie ich interesów.

System bankowy w Polsce – podsumowanie

Jak pokazuje historia banków w Polsce (i nie tylko), stabilne funkcjonowanie systemu bankowego jest podstawą poprawnego funkcjonowania gospodarki państwa. Jakiekolwiek zakłócenia w tym obszarze niemal natychmiast rzutują na wzrost gospodarczy. W konsekwencji przekłada się to na poziom życia w kraju.

Jeżeli chcesz zdobyć dodatkową wiedzę dotyczącą systemu bankowego – odwiedź blog bankowy. Tego typu blogi prowadzone przez niemal wszystkie większe banki w Polsce. Stanowią one solidną bazę wiedzy na temat rynków finansowych, sektora bankowego, a także – finansów osobistych i inwestowania.